Karun xəzinəsi
Karun Xəzinəsi — çoxu e.ə. 560-546-ci illər arasında Lidiya ölkəsini idarə edən Krezin dövrünə aid olan və Uşakın 25 km qərbində və İzmir Avtomobil Yolu üzərində yerləşən Gur qəsəbəsi yaxınlığındakı arxeoloji qazıqlardan 1960-cı illərdə çıxararaq ABŞ-yə qaçırılan və 1993-ci ildə uzun bir hüquqi proses nəticəsində geri alınan əsərlərin toplu adı. Bəzi mənbələrdə Lidiya Xəzinəsi kimi də qeyd olunur. Xəzinənin ələ keçirilən hissəsində təxminən 450 parça var idi.[1]
Əsərlərin xaricə qaçırılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lidiya dövrünün ən görkəmli əsərləri sırasında yer alan bu xəzinə 1965-1966-1968-ci illərdə Türkiyədən qaçırılmışdır. İlk qarət 1965-ci ildə Toptəpə arxeoloji qazığında baş verdi. 5 nəfərlik qrup qazılmış tunelin məzar otağına gələrək, burada tapdıqları əsərləri 65,000 Türk lirəsinə satdılar.[2] Daha sonra, 1966-cı ildə, İkiztəpə arxeoloji qazığı 11 nəfər tərəfindən soyuldu və otaq içərisindəki 150 hissə abidə bir müddət saxlanıb, daha sonra 160,000 Türk lirəsinə satılıb. Karun xəzinələrinin üçüncü qarəti 1968-ci ildə Ağtəpə arxeoloji qazığında keçirilib və olan şəkil və abidələr 40,000 Türk lirəsinə satılıb. Xəzinənin bütün oğurlanmış parçaları Nyu-Yorkdakı Metropoliten Muzeyində 1985-ci ildə bir sərgidə jurnalist Özgən Açır tərəfindən görülüb. Dövrün Mədəniyyət Nazirliyinin xəbərdar edilməsi nəticəsində muzeyin anbarlarında saxlanan əsərləri almaq üçün 1987-ci ildə cinayət işi açılıb və təxminən 40 milyon dollarlıq xərcə yol açan hüquqi proseslər sonunda xəzinələr 1993-cü ildə Türkiyəyə geri gətirildi.[3]
Laqeydlilik iddiaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]
1996-cı ildən bəri Uşak Arxeoloji Muzeyində nümayiş etdirilən Karun Xəzinələrini son beş ildə 769 əcnəbi turistin ziyarət etdiyi ortaya çıxdı. Yer problemindən, onlarca əsərin üst-üstə üst-üstə yığıla bildiyi muzeydə, 35 min 573 tarixi əsər var. Bu əsərlərin 10%-i nümayiş olunur. Muzeydə Karunun Xəzinələrinə aid 450 ədəd əsərdən 300ü nümayiş olunur.[4]
Qanadlı dənizatı broşkası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Uşak Arxeoloji Muzeyində nümayiş etdirilən Karun xəzinəsinin ən mühüm parçalarından biri sayılan Qanadlı Dənizatı Broşkası, 2006-ci ildə saxta oxşarı ilə dəyişdirilib. Məhkəmə 8 nəfərə 10 ay ilə 12 il arasında dəyişən cəzalar verib. Əsər 2012-ci ildə Almaniyada ortaya çıxdı və İnterpol vasitəsi ilə Türkiyəyə geri qaytarılması üçün iş başlanıldı. Sonradan, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Baş İdarəsinə təslim edilib.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Croesus riches replaced by fakes Arxivləşdirilib 2022-03-10 at the Wayback Machine". British Broadcasting Corporation. İstifadə tarixi: 29 May 2006.
- ↑ Nezih Başgelen. "The rich kings of the thousand hills, Lydians" (PDF). Serfed. Turkish Ceramic Federation. İstifadə tarixi: 1 İyul, 2007.
- ↑ Michel Bessières. "We have to change the buyer's attitude". UNESCO Courrier. 2001-07-23 tarixində bu mənbədən arxivlənmişdir. İstifadə tarixi: 2001-04-01.
- ↑ Constanze Letsch (25 November 2012). "King Croesus's golden brooch to be returned to Turkey Arxivləşdirilib 2022-09-20 at the Wayback Machine". The Guardian